In de kinderopvangtoeslagaffaire is tienduizenden ouders ongekend onrecht aangedaan door de Rijksoverheid. Dit schandaal maakte duidelijk dat het belangrijk is dat knellende mechanismen in (de uitvoering van) wet- en regelgeving en beleid tijdig worden gesignaleerd en dat uitvoerders deze agenderen in het vertrouwen dat de signalen worden opgevolgd. De gemeenten Amsterdam, Utrecht en Almere hebben de Hogeschool Utrecht, de Hogeschool van Amsterdam en de USBO (UU) gevraagd hier onderzoek naar te doen, zodat de gemeenten inwoners beter kunnen ondersteunen.
Belangrijkste constateringen
- Nieuw model voor signalering, agendering en opvolging knellende situaties geeft inzicht en bied handvatten voor verbetering (zie afbeelding)
- politiek-bestuurlijke context creëert uitgangspunten
- het ‘doen’ van professionals wordt bepaald door het ‘begrijpen’, ‘kunnen’ en ‘willen
- Substantieel deel professionals onvoldoende bekend met juridische mogelijkheden om maatwerk te bieden
- Professionals hebben behoefte aan ruimte binnen kaders
- Weinig vertrouwen onder professionals in het oplossen van structureel knellende situaties
- Professionals die in opdracht van de gemeente werken ervaren minder waardering voor signaleren en agenderen van knellende situaties
- Casuïstiekbespreking is te veel gericht op individuele casussen
- Management onderschat drempels en overschat terugkoppeling signalen
- KOT-affaire leert dat niet ieder signaal alarmbellen doet rinkelen
Lessen
- Vergroot kennis van juridische maatwerkmogelijkheden en kennis van de geest van wet- en regelgeving en organiseer een moreel beraad
- Organiseer teamoverstijgende en systematische casuïstiekbesprekingen
- Zorg voor duidelijke opschaal- of escalatieroutes
- Meer aandacht voor de uitvoering: nodig expliciet uit tot signaleren en agenderen van knellende situaties
- Communiceer over opvolging van signalen richting professionals
- Ontdek patronen in klachten, bezwaar en beroep met systematische analyse
- Versterking en uitbreiding gemeentelijke ombudsvoorziening
- Creëer ruimte voor tegengeluid
Ook de media besteedden aandacht aan het onderzoek:
- Parool: Vier op vijf Amsterdamse buurtwerkers zagen toeslagenaffaire aankomen maar konden niet ingrijpen
- Binnenlands Bestuur: Gebrek juridische kennis belemmert maatwerk
Meer weten? Download het onderstaande rapport.
